The Good, the Bad and the Bloody: ervaringen met duurzame menstruatieproducten
Menstruatieondergoed op een rode achtergrond, met een vraagteken van rode bloemblaadjes.
Ben jij ook op zoek naar duurzame, comfortabelere producten voor tijdens je menstruatie? In dit artikel bespreken wij de meest-gebruikte duurzame menstruatieproducten, aan de hand van ervaringen van de menstruerende collega's bij NMCX en hun familie, vrienden en kennissen.
Yavanna (33): Als tiener ben ik wel eens bij een vriend blijven slapen en de volgende dag flink doorgelekt op de nette, stoffen stoelen van zijn ouders. Ik durfde er niks van te zeggen.
Er hangt een walm van schaamte rondom het maandelijkse bloeden. Doorlekken blijft voor veel vrouwen een nachtmerrie. Menstruatieproducten moeten je het gevoel geven dat je hygiënisch, veilig en schaamteloos kan menstrueren. Omdat je natuurlijk niet met het schaamrood op de wangen (en stoelen, zo blijkt maar weer) de dag door wil gaan. Maar wellicht door de schaamte, praten we weinig met elkaar over welke producten we gebruiken en waarom.
Tampons, maandverband en inlegkruisjes, allemaal netjes verpakt in een plasticje. Jaren was ik me niet bewust van een alternatief. Maar maandverband schuurt, is niet lekproof en schuift tijdens het sporten, en tampons zijn oncomfortabel in het gebruik en kunnen maar kort inblijven. Voor mij, in ieder geval.
Daarnaast huilt mijn groene hart een beetje als ik zo'n velletje uit de verpakking haal, het plasticje weg moet gooien, en later het product zelf ook. En dat doen zo'n 4 biljoen vrouwen, zo'n 5 dagen per maand, voor (gemiddeld) 38 jaar van hun leven. Al die producten komen op de afvalberg terecht.
Sinds ongeveer vier jaar gebruik ik menstruatieondergoed. Daarvoor heb ik ook de menstruatiecup gebruikt. Wat een opluchting: zacht, comfortabel, en geen gedoe. Gezonder voor mij, gezonder voor de planeet.
Maar de meerderheid van de vrouwen gebruikt nog altijd single use producten. Want een alternatief zoeken is gedoe: straks werkt het niet, lek je door of voelt het oncomfortabel. Daarnaast moet je de tijd maar hebben om het uit te zoeken.
Maar eerst: wat is de impact van single use menstruatieproducten op het milieu?
Tampons, maandverband en inlegkruisjes die bedoeld zijn om slechts één keer te gebruiken, hebben een grote impact op het milieu.
Bij de productie worden chemische stoffen gebruikt die de omgeving vervuilen;
Ze zitten vaak verpakt in plastic, dat geproduceerd moet worden, en na een kort leven weggegooid wordt;
De producten kunnen niet worden gerecycled en eindigen dus op de afvalberg. Volgens Milieu Centraal gooit een vrouw in haar leven ongeveer 10.000 menstruatieproducten weg;
Of worden soms doorgespoeld, waardoor de riolering verstopt kan raken en het water vervuild raakt door toxische stoffen.
Daarnaast kost het natuurlijk ook water en grondstoffen om deze producten te produceren. Zonde dus, dat we ze maar één keer kunnen gebruiken.
Wacht – er zitten toxische stoffen in tampons en maandverband?
Jazeker! Ook als er op het doosje staat dat de producten gemaakt zijn van katoen. Dit katoen wordt namelijk gebleekt om het mooi wit te maken (wat hygiënischer oogt). Daarnaast zijn er andere chemische stoffen gevonden in menstruatieproducten, zoals parfum, reststoffen van pesticiden, en zelfs zware metalen zoals lood en arsenicum. Er zit ook plastic en PFAS in maandverband, inlegkruisjes en tampons, die kunnen worden opgenomen door je lichaam, en die bewezen negatieve effecten op de gezondheid kunnen hebben, zoals een verhoogde kans op kanker, Alzheimer en hormoonverstoringen.
Dat staat natuurlijk niet op het doosje!
De alternatieven: the good, the bad, and the bloody
Best keuze in het algemeen: de menstruatiecup
Meeste comfort: menstruatieondergoed
Innovatieve keuze: menstruatiedisc
Kosteninschatting – let op: dit is een schatting, ware kosten verschillen per merk:
Menstruatiecup: 30 e per 10 jaar
Menstruatieondergoed: tussen 10 en 20 e per ondergoed, minstens 6 nodig
Menstruatiedisc (herbruikbare): 20 e per 7 jaar
Herbruikbaar maandverband: ongeveer 5 euro per stuk, minstens 10 nodig
Eco/bio maandverband en tampons: ongeveer 15 e per 40 stuks
Regulier maandverband en tampons: ongeveer 8 e per 40 stuks
De Menstruatiecup
Verschillende vormen en kleuren van menstruatiecups
De keuze van Laura (20) en Katinka (23).
Katinka (23): "Ik gebruik al ruim 7 jaar een cup en ben groot fan! Ik raad hem iedereen aan. Hij vangt veel meer bloed op dan maandverband of tampons, waardoor je minder snel doorlekt. Je hoeft hem daardoor ook minder vaak te verwisselen, waardoor je er de hele dag niet aan hoeft te denken. Daarnaast vind ik hem heel comfortabel zitten, niet zoals maandverband dat schuurt of tampons die uitdrogen. En hij gaat ook nog eens superlang mee, wat hem een stuk duurzamer maakt. Ik snap goed dat het spannend kan lijken om ermee te beginnen, en in het begin is het ook even oefenen, maar dat gaat snel vanzelf. En dat is het absoluut waard!"
Laura (20): "Toen ik op mijn 13e voor het eerst ongesteld werd vond ik het maar een gedoe om steeds maandverband te moeten verwisselen (maar ook omdat je zoveel weggooit). Ook vond ik het niet lekker zitten en voelde ik me niet comfortabel. Mascha Feoktistova (Beautygloss) legde in een filmpje uit dat je de menstruatiecup inbrengt en pas hoeft te legen aan het eind van de dag. Dit klonk echt ideaal voor mij, ook omdat je zo’n cup 10 jaar kan gebruiken voor ze aanraden om het te vervangen. Ik gebruik al sinds mijn 13e een menstruatiecup en vind dat zo veel fijner dan maandverband of tampons!"
Een menstruatiecup is een klein, siliconen kopje, vaak in de vorm van een belletje of graal, met een siliconen trekkoordje of haakje aan de onderkant. Deze cup vouw je vaak dubbel om deze in te brengen, en dan—plop!—ontvouwt het siliconen bekertje zich vanzelf in je vagina. Daar vangt het je menstruatiebloed op.
De meeste merken hebben tegenwoordig ten minste twee maten voor een cup: een grote, en kleine. De kleine is vaak geschikt voor jonge mensen, terwijl de grote bijvoorbeeld geschikt is voor mensen die een vaginale bevalling hebben gehad of veel bloeden.
Is dat niet spannend om in te brengen, zo'n cup? Laura vertelt: "Ik hoor vaak van vriendinnen dat ze het maar eng eruit vinden zien, omdat de cup best groot lijkt, en bang zijn dat het pijn zal doen. Maar je kan de cup op veel verschillende manieren ‘vouwen’ om in te brengen. Omdat het van siliconen is gemaakt, is het niet oncomfortabel om in te brengen, ook niet bij lichte vloed, wat ik soms wel heb bij tampons omdat het van die droge dingen zijn."
Voordelen
Vrij van toxiche chemicaliën zoals bleek, PFAS en plastic.
Betaalbaar: vanaf 15 euro heb je al een cup, die 10 jaar lang meegaat. Ter vergelijking: één pakje maandverband van Libresse kost tussen 3 en 5 euro. Als je één pakje per cyclus gebruikt, heb je na 4 menstruaties de kosten van de cup er al uitgehaald. Good for you!
Comfortabel: als hij eenmaal goed zit, merk je er vrij weinig van.
Dagelijks gebruik: kan tot 12 uur blijven zitten. Natuurlijk verschilt het per persoon hoeveel je bloedt, dus de eerst paar keer kan je misschien een inlegkruisje of menstruatieonderbroek gebruiken, terwijl je test hoe vaak jij je cup moet vervangen.
Ook geschikt voor tijdens het sporten.
Nadelen
Van menstruatiecups is bekend dat ze minder geschikt zijn voor mensen die spiraaltjes gebruiken als anticonceptie. Omdat de cup vacuüm zuigt, kan het ervoor zorgen dat de spiraal meegetrokken wordt in het vacuüm. Zorg er dus ook altijd voor dat je eerst het vacuüm breekt. Spreek daarom altijd je arts of gynaecoloog als je een cup met een spiraaltje wilt gebruiken.
Het kost wat tijd om onder de knie te krijgen: van het inbrengen, tot het eruit halen.
Het is minder prettig om te verwijderen en lastig om leeg te gooien in publieke ruimtes.
Waar kopen?
Yoni (Nederlands merk)
Beschikbaar bij vrijwel iedere drogist, zoals de Kruidvat en Etos, en sommige supermarkten. Zelfs de HEMA heeft een eigen menstruatiecup!
Bekende merken zoals de DivaCup en MoonCup gaan ook al jaren mee met goed geteste, werkende producten.
Menstruatieondergoed
De keuze van Yavanna (33), Mattanja, en Sandra (54)
Sandra: "Ik wou dat zit dit 40 jaar geleden hadden uitgevonden! Ze gaan bijna 20 uur op een dag mee, je kunt ze hergebruiken, ze drogen snel na het wassen, zijn voordeliger dan wegwerp producten, en het valt niet op dat je het draagt."
Lotties Period: plaatje voor bij een bundel van menstruatieondergoed.
Een onderbroek, waarin meerdere lagen absorberend materiaal zitten. Ook deze komen in verschillende 'sterktes': voor de zwaarste dagen van je menstruatie, loopt het absorberende materiaal tot aan de bovenkant van de onderbroek. Voor lichte dagen, zit het ingebouwde verbandje vaak alleen in het kruis. De onderbroeken zijn wasbaar, herbruikbaar en comfortabel. Omdat ze werken als normaal ondergoed, merk je er eigenlijk niks van. Wel kunnen ze geurtjes ontwikkelen. Daarnaast is het voor de milieu-impact verstandig om een merk te kiezen dat verantwoord produceert.
Voordelen
Comfortabel, net als een normale onderbroek.
Kan goed gebruikt worden in combinatie met bijvoorbeeld een cup of disc
Makkelijk: na gebruik gooi je ze direct in de was, of als je extra energiezuinig wilt zijn, dan spoel je ze eerst af, en was je ze daarna op 30 graden.
Kan lang gedragen worden.
Ook geschikt voor tijdens het sporten.
Je hebt ze ook als zwempak/bikini.
Nadelen
Sommig menstruatieondergoed wordt gemaakt van synthetische stoffen (net als je normale ondergoed, trouwens), en bevat daardoor plastic of PFAS. Kijk naar ongebleekte onderbroeken van 100% katoen, bamboe, of een ander natuurlijk materiaal.
Minder geschikt voor mensen die veel bloeden tijdens hun menstruatie. In principe kan je de onderbroek lang aanhouden, maar ook dat hangt weer af van hoeveel je bloedt. Daarnaast bij lang dragen, ontwikkelt de stof een menstruatie-geurtje. Ik wissel 's nachts en 's morgens, zodat ik altijd fris ben.
Duurder dan een cup
Moet gewassen worden, en omdat ze zo dik zijn, kost het wat tijd om te drogen
Waar kopen?
Lotties Period (Nederlands merk – voor 5 euro doneer je een menstruatie onderbroek aan iemand die dat nodig heeft)
De Menstruatiedisc
Lotties Period Menstruatiedisc.
In principe is een menstruatiedisc hetzelfde als een menstruatiecup, alleen zijn ze vaak zachter, en is de vorm anders. Daardoor sluit de disc ook anders aan. In plaats van een vacuum te creeëren, wordt de disc op zijn plek gehouden door de vorm van je vagina, met name je schaambeen. Omdat de disc minder diep is, kan je de disc goed inhouden tijdens penetrale seks.
Let op: niet alle menstruatiediscs die te koop zijn, zijn herbruikbaar. Er zijn ook single use discs op de markt, en dat is natuurlijk weer minder duurzaam.
Voordelen:
Dezelfde voordelen als een menstruatiecup!
Ook geschikt om in te houden tijdens seks en voor tijdens het sporten
Beter geschikt dan een cup voor mensen met een spiraaltje
Beter geschikt voor mensen die veel bloeden
Nadelen:
Kost tijd om onder de knie te krijgen.
Wederom niet prettig om te legen in publieke toiletten. Nog foutgevoeliger dan een menstruatiecup, dus als je de lift-scene uit The Shining wilt voorkomen, kan je het beste de tijd nemen om thuis te oefenen.
Waar kopen:
Herbruikbaar Maandverband
Vrouw houdt stoffen, herbruikbaar maandverband vast
Vind je de stap naar iets volledig nieuws lastig? Heb je veel bloedverlies of vind je het niet fijn om iets in te brengen? Herbruikbaar maandverband is wellicht DE oplossing voor jou.
Herbruikbaar maandverband werkt hetzelfde als oude vertrouwde maandverband. In plaats van lijmbandjes, werken de meeste herbruikbare maandverbanden met drukknoopjes of klittenband.
Voordelen:
Bekend gebruik.
Net als ondergoed, spoel je het even uit, en gooi je het daarna in de was.
Comfortabel!
Er zijn verschillende groottes en maten beschikbaar. Voor ieder wat wils.
Je kan ze ook zelf maken!
Ze gaan erg lang mee. Langer dan menstruatieondergoed!
Je kan je gewone ondergoed blijven gebruiken.
Nadelen:
De verbanden voelen wel een beetje dik aan.
Minder handig voor tijdens het sporten.
Net als normaal maandverband kunnen de pads schuiven en daardoor lekken.
Ze moeten gewassen en gedroogd worden, en dat kan even duren.
Je moet ze vaker wisselen dan menstruatieondergoed.
Waar kopen:
Eco of bio single-use maandverband en tampons
De keuze van Brigitte (40) en Dana (gefingeerd) (36).
Dana (gefingeerd) (36): “Biologische maandverband voelt het meeste als katoen op je huid, en niet als plakkerig plastic.”
Brigitte (40) gebruikt Yoni tampons: “Het voelt veel natuurlijker, veiliger en beter voor mijn lijf. Daar betaal ik graag iets meer voor en gun ik alle vrouwen. Hoe bizar dat je iets giftigs op zo een kwetsbare plek stopt. Gifvrije tampons moet de norm zijn.”
Kom je toch niet uit met deze producten? Dan zijn de biologische of ecologische varianten wellicht een optie. Iets duurder, maar dan heb je wel minder toxische stoffen. Helaas blijven de producten wel voor eenmalig gebruik.
Maandverband en tampons van het merk Yoni zijn bijvoorbeeld van 100% bleekvrije katoen, en zijn daarnaast biologisch afbreekbaar. Daarvoor betaal je natuurlijk wel iets meer.
Waar kopen?
Nalú (Nederlands merk dat voor ieder verkocht product, ook een product doneert in landen waar menstruatieproducten moeilijk te krijgen zijn—dat is dubbel mooi!)
Ook de drogist en sommige supermarkten verkopen biologische versies van maandverband en tampons. Kijk dan wel even op het doosje, en let op dat het product 100% katoen of bamboe is, parfumvrij, en ongebleekt.
Menstruatiesponzen
Foto van Spongean: twee hoog-absorberende, gele menstruatiesponzen
Een minder bekend menstruatieproduct dat wel al eeuwen bestaat, is de spons. Dit product wordt minder vaak gebruikt omdat er een verhoofd risico op infectie en andere hygienische nadelen aan zitten. Toch is het een product dat ook voor veel vrouwen geschikt is, door de aanpasbare vorm en het makkelijke, comfortabele gebruik. Raadpleeg eerst een huisarts of gynaecoloog voor het gebruik van een menstruatiespons.
Let op: er bestaan ook synthetische menstruatiesponzen, maar die zijn niet geschikt voor hergebruik én minder milieuvriendelijk.
Voordelen:
Meer comfort en makkelijker in gebruik dan tampons, menstruatiecups en -discs.
Geschikt voor tijdens het sporten en tijdens de seks.
Eeuwenoud, gif-vrij product, hypo-allergeen en anti-bacterieel.
Natuurlijk product (weinig productie-kosten en lage milieu-impact).
De vorm past zich aan jouw lichaam aan, en is daardoor comfortabel—ook voor mensen met een zeer lage cervix, of voor mensen die vaginaal zijn bevallen.
De spons heeft geen touwtje, waardoor het onzichtbaar gebruiken is, ook tijdens het zwemmen.
Nadelen:
Significant meer infectierisico dan andere producten.
Beperkt herbruikbaar: doordat sponzen poreus zijn, moeten ze wel na ongeveer 6 maanden vervangen worden.
Moeten vaak ververst worden: ongeveer om de 3-5 uur.
Moeten natgemaakt worden voor het inbrengen, anders voelt de spons ruw aan.
Moeten zeer goed gewassen worden voor hergebruik, om infectie te voorkomen. Laat ze bijvoorbeeld een nacht weken in water met zuiveringszout en een natuurlijk azijn.
Product moet van een betrouwbare leverancier komen: onbehandelde sponzen zijn een infectierisico.
Waar kopen?
Omdat menstruatiesponsjes minder bekend zijn en niet FDA-approved (niet goedgekeurd door Amerikaanse voedsel- en warenauthoriteiten), zijn er minder merken en verkopers beschikbaar en zijn de sponzen in weinig fysieke winkels verkrijgbaar.
Free bleeding, oftewel: vrij bloeden
Je kan de natuur ook haar beloop laten. Vrij bloeden houdt in dat je zonder producten je menstruatie meemaakt. Sommige mensen doen het om aandacht te vragen over het stigma rondom menstruatie en hygiëne. Voor andere mensen is het de enige comfortabele of veilige oplossing.
Het idee is dat je met de tijd meer inzicht krijgt in je lichaam. Zo zouden free bleeders kunnen aanvoelen wanneer ze gaan bloeden. Of je je daar prettig bij voelt, ligt natuurlijk bij jou. In ieder geval leverde het wel dit mooie plaatje op:
Kiran Gandhi rende de London Marathon tijdens haar menstruatie, zonder producten. Kiran is klimaat- en vrouwenrechtenactivist en muzikant.
Heb jij ervaringen met een van deze producten, of juist een suggestie voor een ander product? Deel het met ons!